Genç Cumhuriyet ve Iğdır’ın Beyaz İncisi Pamuk

Pamuk, ebegümecigiller familyasının Gossypium cinsinde yer alan bir tarım bitkisidir. Dünyanın belirli yerlerinde yetişen bu bitkinin anavatanı olarak Endonezya, Güney Afrika ve And dağlarını sayabiliriz. Pamuk, endüstriyel bir ürün olup işlenmiş çırçır lifiyle dokuma, çekirdeğiyle yağ ve yem, linteriyle ise kâğıt üretiminin hammaddesidir. Pamuk, başka hiçbir sanayinin olmadığı kadar tüm yerküreyi kapsamış bir üründür. Bu yüzden pamuk, kıtaları birleştiren, açtığı yeni yollardan dolayı toplumların etkileşimini artıran politik ve ekonomik ürünlerin başında gelen bir üründür. Cumhuriyetin ilanın ardından politik ve ekonomik olan bu ürünün Anadolu coğrafyasındaki üretimine önem verilmesine kararı verilmiştir. Anadolu’da pamuk tarımının yoğun bir şekilde yapıldığı merkezlerden birisi de Iğdır Ovasıdır. Iğdır, Doğu Anadolu’da yer almasına karşın, toprağı ve iklimi kendisine has özelliklere sahiptir. Bu özellikler sayesindedir ki pamuk tarımı ovada etkin olarak yapılabilmiştir. Iğdır’daki pamuk üretimi bölge ve şehir ekonomisi için en önemli tarımsal ürün olmuştur. Iğdır pamuğunun kalitesinin birinci sınıf olmasından dolayı pamuk ekimi için ayrı bir özen ve çalışma gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bunu dikkate alan devletimiz, ovanın pamuk üretiminin artırılması ve iyileştirilmesi adına bir dizi çalışmalar yürütmüştür.
         1923-1939 yılları arasında Iğdır ovasında pamuk tarımını geliştirme çalışmaları kapsamında öncelikle devlet, ovanın pamuk tarımının artması için yatırımlara başlanması kararı almıştır. Bu hususta 1924 yılında çiftçinin kredi sorununun çözümü için zirai birlikler nizamnamesi yayınlanmıştır. 1926 yılında Zirai Kredi Kooperatifleri kanunu ile tarımsal krediler yeniden düzenlenerek, Ziraat Bankası’nın yetkileri artırılarak çiftçinin destekçisi olması sağlanmıştır. Mustafa Kemal Atatürk, Anadolu’da tarımı yapılan ve değer getirisi fazla olan pamuk tarımında yeni bir süreç başlatmıştır. Iğdır’da bulunan çiftçilerin de yararlanması adına Iğdır’da Ziraat Bankası şubesi kurulmuştur. 1930-1935 yılları arasında Iğdır’da pamuk tarımı yükselişe geçmiştir. 1934 yılında 205 hektar ekim alanından 165 ton ürün elde edilmiştir. Iğdırlı tüccarlar İstanbul’dan 330.000 kg, Rusya’dan 260000 kg pamuk siparişi almıştır. İstanbul’dan sipariş alınan pamuktan 175 bin lira, Rusya’dan alınan siparişlerden ise 136 bin lira gelir elde edilmiştir.
         Celal Bayar ve Finans Bakanı Fuat Agralı’nın Iğdır ziyareti, ovanın pamuk üretiminde devlet desteğinin daha fazla sağlamasında önem arz etmiştir. Ovadaki üretim Celal Bayar tarafından takdirle karşılanmış ve büyük bir memnuniyet yaratmıştır. Bu üretim neticesinde Celal Bayar burada derhal bir kooperatif kurulması talimatını vermiştir. Böylece derhal Aralık beldesinde 172 ortaklı kredi ve satış kooperatifinin kuruluşu gerçekleşmiştir. Bu süreci takiben, 2 Kasım 1935 yılında 2834 sayılı kanun çıkarılmıştır. Yasaya göre üreticiler ve satıcılar artık satış kooperatifine bağlanmıştır. Kooperatif faaliyetinin ilk meyvesi 1936 yılında elde edilmiştir. Artan üretimle birlikte 1936 yılı mahsulü güzel bir tören yapılarak gönderilmiştir. Bu gönderimden üreticinin eline 480 bin lira para geçmiştir. 1936 yılındaki başarılı üretimin ardından devlet, 1937 yılı üretimi için Ziraat Bankası’nın pamuk satış ve kredi kooperatifine ciddi kredi desteği sağlayacağını duyurmuştur. 1937 yılında 3213 sayılı kanun ile Pamuk İşleri Müdürlüğü kurularak pamuk ıslahı üretim sahalarının artırılması ve fiyatlardaki kontrol takibi sağlaması amaçlanmıştır. 1937 yılında pamukta görülmedik miktarda verim elde edilmiş, toplamda 3.000.000 kg pamuk elde edilmiştir. Satışlardan elde edilen gelirler arttıkça üreticiler pamuk tarımına biraz daha fazla yönelmişlerdir. 1938 yılı itibari ile yılın elde edilen ilk mahsulü 2.500 milyon kg taranmış pamuk olmuştur. 1938 yılında pamuk üretiminden iyi bir verim elde edilmiş olması hem Iğdır’da hem de Ankara’da büyük bir coşku yaratmıştır.
         Iğdır’ın yakalamış olduğu bu başarıdan Celal Bayar da konuşmalarında söz etmiştir. Bayar; “Artık Iğdırlılar da kani olmuştur ki cumhuriyetin refah kareli sayesinde şimdiye kadar istilaların kabul ettiği bu öz memleket parçası beyaz altın madeninin en parlak ve verimli damarlarına el atmış bulunmaktadır” diyerek devletin Iğdır pamuğuna vermiş olduğu öneme dikkat çekmiştir. Elde edilmiş olan pamukların ihraç miktarları ve ihraç edildiği ülkelere baktığımız zaman; Trabzon limanına gönderilmiş olan ürünler Fransa, Belçika, Çekoslovakya, İtalya ve Almanya’ya satılmıştır. 1939 yılı itibariyle de pamuk tarımında ilçe, nahiye ve köylerde pamuk tarımına devam edilmiştir. 1939 yılının pamuk miktarı olarak 421 bin 108 kg çiğidli olarak 1 milyon 298 bin 971 kg olmuştur. Aynı yıl bir başka verilere göre 4 milyon 768 bin 790 kg çiğidli pamuk teslimi yapılmıştır. 1923-1939 yılları arasında şehrin en önemli tarımsal ürünü olan pamuk tarımı, devlet desteği ile sistemli ve düzenli bir üretim seyri yakalamıştır. Devlet, Iğdır ovasının beyaz incisine gerekli yatırımları yapmış ve bunun karşılığını da hem üretici hem de devlet almıştır.