“Şuşa Yılı” Armağanı – “Karabağ’ın İncisi Şuşa” Resimli Kitabı Yayımlandı

Devlet Tercüme Merkezi ülkede elan olunmuş “Şuşa Yılı” armağanı olarak Azerbaycan’ın eski medeniyet beşiği olan, 1752 yılında Karabağ’ın başkenti olarak kurulan Şuşa tarihini yansıtan enfes düzenlemeli “Karabağ’ın İncisi Şuşa” resimli kitabını yayımlandı.
Şehrin kadim medeniyeti, dini ibadetgahları, mimari anıtları yanında, dünya medeniyeti tarihine verdiği büyük insanlarının hayatı ve sanatlarına ışık tutan kitabın İngiliz, Türk, Rus ve Arap dillerine çevrilerek yurtdışında yayını tasarlanıyor.
Yayının proje başkanı – Halk Yazarı Afak Mesut, arşiv belgelerine sorumlu editörü Dr.Hacı Nerimanoğlu, düzenleyeni – İrade Musalı’dır.
 
GİRİŞ
 
Azerbaycan’ın kadim medeniyet beşiği Şuşa tarihiyle ilgili bir şeyler öğrenmek veya bilgi edinmek istiyorsak, ilk sırada bu şehri yabancı saldırılardan korunmak amacıyla savunma kalesi, akabinde başkent olarak kurmuş Karabağ Hanlığının tarihi, kurulduğu dönem ve yüzölçümüyle ilgili belirli bir anlayışa sahip olmalı, o topraklarda yüzyıllarca yaşamış, kendi dilini, dinini, gelenek ve kültürünü şekillendirmiş halkın devletçilik tarihine kısa bile olsa göz atmalıyız.
      Böyle elde edeceğimiz kaynaklar (arşiv belgeleri, eski haritalar, istatistik bilgiler vs.) aracılığıyla bu yerlerde daha 9-10.yüzyıllar Saciler (889–941), 10. yüzyıl Salariler (942–981),  10–11.yüzyıllar Revvadiler (981–1059), 10–11.yüzyıllar Şeddadiler (971–1088), 9–16.yüzyıllar büyük Şirvanşahlar (861–1538), 12–13.yüzyıllar Eldenizler-Atabeyler (1136–1225), 14.–16.yüzyıllar Karakoyunlu (1375–1468) ve Akkoyunlu (1378–1501), 16–18. yüzyıllar Safeviler (1501–1736), 18.yüzyıl (1736–1747) büyük Afşarlar İmparatorluğu gibi kadim Azerbaycan devletlerinin yönetimde olduğu, yüz binlik ordularının saldırısı ve tarihi yürüyüşleriyle topraklarının hududunu,  şimdiki Azerbaycan sınırlarını defalarca aşan 3.800.000 km²’ye ulaştırmış Nadir Şah Afşar’ın ölümünden sonra çöken imparatorluğun Bakü, Gence, Guba, İrevan, Nahçıvan, Derbent, Lenkeran, Şamahı, Şeki, Tebriz, Karadağ, Gazvin, Serap, Marağa, Erdebil, Halhal, Zencan, Merent o sıradan temeli 1747 yılında Cavanşirler sülelesinden olan Penah Ali Han Cavanşir tarafından atılmış Karabağ gibi Azerbaycan hanlıklarına parçalandığı, zaman akarıyla Çar Rusya’sının sömürgecilik politikasıyla bazı bölge ve sınırların değiştirilmesi gibi tarihi olguları belirlemiş olacağız.
 
KARABAĞ HANLIĞI

       Coğrafyası, doğası ve iklimine göre Azerbaycan’ın diğer hanlıklarından daha üstün konuma sahip  Karabağ Hanlığının sınırlarını gösteren haritalar bölgenin Küçük Kafkasya dağ dizinlerinin güneydoğusunda, Şeki, Gence, İrevan, Nahçıvan, Karadağ, Şamahı gibi Azerbaycan hanlıklarıyla sınırda bulunduğunu, güney tarafından – Araz Nehri kıyısından Göyçe Gölüne kadar, kuzeyden – Terter Nehri vadisinden, Zengezur’u, Bergüşad’ı, Mehri’yi ve Tatev’i kapsamakla etmekle Karakilise’ye (şimdiki Sisian’a) kadar uzadığını yansıtmaktadır.
Hanlığın “Karabağ” adına gelinceyse, sözün etimolojisi “kara” ve “bağ” gibi arı Azerbaycan sözlerinden oluşmuş bu ifadenin çok eski tarihe ve kökenlere sahip olduğunun net bilimsel açıklamasını sağlamaktadır. Yani Azerbaycan Türkçesinde, doğal olarak da Türk dil ailesine giren diğer dillerde “kara” sözü, renk dışında “büyük”, “muazzam”, “sıkı”, “koyu” gibi anlamları da belirtmekle. Bu birleşik söz “büyük bahçe”, “koyu bahçe”, “sıkı bahçe” anlamlarına veriyor. 
“Karabağ” sözünün çok eski Oğuz-Türk dil ailesine ait olmasını hem de Karadağ, Karakalpak, Karakoyunlu, Karamanlı, Karalar, Karağac, Karacallı, Karakişiler, Karakaya, Karasu, Karaçay, Karaçöp, Karadere, Karahun vs. gibi Türk-Azerbaycan dilinde bugün de var olan ve sık kullanılan halk, ülke, devlet, taife, anıt vs. adları da kanıtlamaktadır.
 
Yönetim Yılları 1747–1822’liYılları Kapsayan Karabağ Hanları:
 
– Penah Ali Han Cavanşir (1693–1763);
        – Mehir Ali Bey Sarıcalı-Cavanşir (1735–1785);
– İbrahim Halil Han Cavanşir (1732–1806);
– Mehdi Kulu Han Cavanşir (1763–1845).