Teberrih

Değerli dostlar; bugünkü anılara yolculuğumuzda; hatırlamak  ve hatırlatmak adına “TEBERRİH” kelimesi üzerine kısa bir gezinti yapmak istedim.

      TEBERRİH: 1- Toplum nezdinde kutsal sayılan, uğur getireceğine, manevi gücüne inanılan… şeyler.

2- Mecazi  anlamda az bulunan
her hangi bir  nesneye denir.

3- Ayrıca cimrilik yapan, elindekini paylaşmak istemeyen dar gözlü kişilerin sahip oldukları  şeyler için de, eleştiri anlamında  ‘ elebilki  teberrihdi’ deniyor.


Toplum nezdinde kutsal sayılan ve TEBERRİH olarak nitelendirilen şeyler.

Hac ziyaretinden veya diğer kutsal sayılan yerlerden gelenlerin getirdikleri zemzem suyu, hurma, eşya ….vs gibi.

“ Ay bacı al bu gumaş parçasını teberriğdi, ziyaretlere ( kutsal sayılan) sürüp getimişem” der,
teberrih diye çok sevdiği kişilere, hastası olanlara, önemli beklentisi …. vs  olanlara dağıtırlardı.
Bu teberih olarak verilen şey özenle saklanır, alınacak pozitif sonuç umutla beklenirdi.
Aynı şekilde zemzem suyu da “TEBERRİH” sayılıp her kesin bir yudum da olsun içmesi sağlanırdı.

Getirdiği bir başörtüsünü veya herhangi bir giysiyi, bir umut, bir şifa olsun diye verir;
— Senin adıya niyet eliyip ağaların mezarlarına sürmüşem, inşallah niyetin gabul olar, seneye özün de  gidersen.
— Allah seni var elesin; İnşallah, Allah o günnen pay versin gederih.
Veya hastası olana;
— Ay bacı, al bu parçayı xesdeyin üzüne gözüne sürt, şifa elesin!
Teberrihdi ziyaretlere hammısına  sürüp getirmişem.

Bu TEBERRİH sayılan şeyler, özenle saklanır,  manevi gücüne inanılırdı. İstisnalar kaideyi bozmasa da hala bazı kesimlerde devam ettirilmektedir, diye düşünüyorum.

Zor durumda olanın medet  umması, manevi olarak bir beklentiye girip umutlanması  gibi.
Tabiiki bunların çoğu batıl inançtır, yıllardır nesilden nesile aktarılarak devam ettirilmiştir.
Bildiğiniz gibi bu sadece bizim toplumumuzda değil, diğer toplumlarda da bu veya buna benzer inanışlar kendini göstermektedir.
Tabiiki bu konuda herkesin fikrine saygı göstermek lazım.
Rabbim kimseyi çaresiz bırakmasın.


Eskiden hurma az bulunduğu  ve aynı zamanda hac ziyaretini yapanlar getirdikleri için,  bazı büyüklerimiz hurmayı da TEBERRİH sayarlarmış.

Bir tanıdığım gülerek anlatmıştı.

Eskiden hacı ziyaretine giden büyükleri, kendilerine ikram edilen hurmayı yiyip, çekirdeğini de delerek ip geçirirlermiş.
İpe geçirdikleri hurma çekirdeğini de  ‘TEBERRİHDİ’ diyip çocukların üzerine takarlarmış.
Böylece hurma çekirdeğinin çocuklarını nazardan ve
kötülüklerden koruyacağına inanırlarmış.
Günümüzün insanları bu konuda daha bilinçli olarak hareket ediyorlar diye düşünüyorum.
İstisnalar kaideyi bozmuyor, maalesef istisnalar her zaman vardır.

Mecazi anlamda

Ayrıca cimrilik yapan insanların malları için de, cimrilikleri dile getirilerek ‘teberrihdi’  kelimesi kullanılırdı.
—Ay balam ele bilki  teberrihdi , eli ese ese, o hal almadan iki dene verdi.
— Bilmirsenn, o nece    ‘nırxızdı’ bir şey verende,  elebilir  etinnen et  kesiller.
(Nırxız: cimri)
— Heye vallah, deyir  “ Malım gedene geder, canım getsin”
Veya elindekini çoluk çocuktan  sakınanlar  için.
— Ay arvat; teberriydiii, o hal iğdeyi  sağlıyıpsan, geti töh oğul uşağ yesin daa.
— Biy ay balam, abırımı töhtüyüz, iğde ne gayırır, hammısını dağıtmışam, birce dıngılı galıpdı.
— Saxla saxla teberriğ ele, galıp gurt  tüşeceğ da.
( Dıngılı: küçük, ufak,çok az )

 
Saygı duyulan, manevi gücüne inanılan bazı yerlerden veye kişilerden gelen yiyecek veya her hangi bir nesnenin ‘ teberrih’ sayılması.

Örneğin
— Ay uşağlar gelin, bu halvadan bir gaşığ yeyin, ‘ teberrihdi ‘ ağanın evinen gelipdi.
— Hacı baban  göy  muncuğ getirip teberrihdi al boynuya as!
— Ay bala insaf ele, gel bu çörehden bir tike ağzıya goy, teberrihdi!
— Al bu bir avuç düğüyü goy xorehlerin arasına, teberrihdi, eve bereket getisin!  ….
Maalesef bu konuda örnekler oldukça fazladır.
(Xoreh: Erzak, yiyecek)

Bazı toplantılardan sonra da TEBERRİH kelimesi sıklıkla geçerdi.
Toplantının içeriğine göre dialoglar başlardı.

—Göreneh, bir istikan çay verdi, yanına da eli ese ese ikice dene gaymağlı pasda ( bisküvi ) goyup; elebilki teberrihdi, bir gözümüz gördü, bir  gözümüz görmedi.
- Az nanecip di da, ne diyesen, men onun yerine xecelet oldum.
— Be  , gelini de gakka eliyip, başına çığardıp, elebilki teberrihdi, gedir, gelir evde üzerrih yandırır.
( Xecelet olmağ:Mahçup olmak, utanmak)
— Be onu deyirsen, dünen Mesme xala gile getmiştim, getmez olaydım.
— Gelini uşağa yatmıştı ( Doğum yapmıştı) ele?
—Ay balaamm ele bilki uşağı teberriğdi, gucağınnan yere goymadı,
niye biz uşağ görmemişih, tişim bağırsağımı kesti.
Oradan başka bir bayan söze karışır.
 — Nanecipler; mende göz aydınnığına  getmiştim, istedim uşağa  bağam, çehdi oyana, üzünü örttü. 
—Gırmızıcana  “ Gırxı çıxana geder heçkese görsetmirih” dedi.
— Onnarın her şeyi teberrihdi nezer değer.

 ( Gırmızıcana : Utanmadan, yüzü kızarmadan )
(Nanecip: Kibar  olmayan, kaba, görgüsüz)

Başka bir durumda ;
- Ay gız eşşttin? Kibaranın oğlu Eliye Mesnenin xırda gızını  istiyipler; Ağzını açıp, gözünü yumup “ Men o guldura gız vermenen “ diye.
- Biyy göreneğ olup ha “ İtin  başını xonçaya goyuplar, dığırranıp yere tüşüp” ele bilki gızı teberrihdi, vermirsen verme, be xaxa niye pürçüyh taxırsan.
- Gızın da kısmetini bağlıyır, beçarayı teverrih eliyip goyup puşgağa, goymur gapıdan eşiğe başını uzada.

 
Değerli dostlar; eskiden toplumumuzda sıkça kullanılan, manevi gücüne inanılan, çaresizlik, umutsuzluk, anında medet umma adına, manevi anlamda umutlanma adına yapılan bu şeylerin çoğu batıl inançtır, buna rağmen günümüze kadar ( az da olsa ) süre gelmiştir.
Tabiiki yapılan şeyler; herkes kendince darda olana, umutsuzluğa düşmemesi için, umut aşılama adına saf ve temiz duygularla birlerler yapmak istiyor;
“ Men anamnan eşşttim “
“ Anam anasınnan eşşdip”
“ …….. xala da yapdı xeyirini gördü”
“………… “ gibi anlatıla anlatıla yıllarca yıllarca süre gelmiştir.
Sorgulamak ne yazık ki; zararını görürüm diye ( o zamanın şartlarında ) pek mümkün olmamıştır.
Affınıza sığınarak kısaca değinmek istedim.
Herkesin görüşüne saygı duyuyorum, günümüzde ne durumdadır, siz değerli dostlar daha iyi bilirsiniz, ben ancak çoookkk uzaklardan takip etmekle yetinmek zorunda kalıyorum. 
Geçmişe yaptığım bu yolculukta beni yalnız bırakmadığınız için teşekkürler ediyorum.

Sağlık ve güzellik dileklerimle saygılar ve sevgiler gönderiyorum.
Mutlu kalın, umutla kalın.