Iğdır’da Ermeni Mezalimi

 Iğdır 81 yıl Revan Türk Hanlığı hakimiyetinde kaldıktan sonra 1828 yılında Çarlık Rus işgaline uğradı. Revan Türk Hanlığı ortadan kaldırılıp bölge ileride kurulacak Uydu Ermenistan’ın alt yapısı oluşturulmaya başladı. Ruslar bölgede bir askeri yönetim birimi kurdular. Erivan Valiliğine Iğdır’da bağladılar. Bölge 89 yıl Rus işgalinde kaldı. Bu dönemde Türk ve müslümanlar askere ve memuriyete alınmadı. Resmî dil Rusça yapıldı.Ağır vergiler konuldu.1917 Bolşevik ihtilali ile Ruslar ellerindeki silahları Ermenilere verip gittiler.1917-1920 yılları arasında bölge Ermeni mezalimi etkisinde kaldı.

   Zengibasar, Vedibasar, Revan (İrevanbölgelerinin nüfusunun %80’i Müslüman Türklerden oluşmaktaydı. Vedibasar ve Iğdır bölgeleri sonradan Ermenilerin başkenti olacak olan Erivan’a çok yakındı. Ermeniler Mondros Mütarekesinin imzalanmasından sonra Osmanlı Devleti’nin bölgeyi boşaltmasını fırsat bildiler ve Iğdır’ı işgal ettiler. Iğdırlıların teşkilatlanmamaları nedeni ile Ermeniler yörede yerleşim yerlerini basarak katliamlara giriştiler. Ermeniler Aras Nehri üzerinde Alican  (Karakoyulu) Köprüsünü tutarak Dro Drastomat Kanayan ve Dr. Hacadur Bonapartyan ve yardımcılarının komutasındaki Iğdır’da katliamlarını sürdürmüşlerdir.

  Bölge insanı 92 yıl askere alınmadı silahlanmasına müsade edilmedi. Ermeni güçleri ve Taşnak Çeteleri ( Katağan) Ermeniler bölgede dünyanın en vahşi soykırımını yaptılar. 1918 Mondros ateşkes antlaşması ile Osmanlı ordusu bölgeden çekildi. 28 Mayıs 1918 yılında Ermenistan devleti kuruldu. 1918 Brest Litovsk antlaşması ile Kars, Ardahan geri verildi Iğdır verilmedi. Iğdır Misak-ı milli sınırlarına  dahil edilmedi. Iğdır’da Halk milisleri oluşturularak Iğdır İcra Komitesi ve Iğdır Milli Cumhuriyeti kuruldu.

   Ermeniler hem ses çıkarıp yardım gelmesin, hem daha çok acı versin, hemde kurşun harcamasın diye öldürdüklerini kesici aletlerle yapıyorlardı. Sivil halkın tandır damı, samanlık, ambar veya camiye doldurup gazyağı döküp diri diri yakıyorlardı. Giderken her yeri yakıp yıkıyor, yağma ve soygun yapıyorlardı. Kadınlara tecavüz edip cami ve mescitleri yakıyorlardı.

   Ermeniler 12 Ağustos 1919 günü Tuzluca’nın Tavusgün ( Gedikli) köyüne baskın yapıp 250 hane köyde 96 kişiyiyi kılıçtan geçirmişler sonra da yakmışlardır. Köyün diğer hayatta kalanları meçhul olmuştur. Iğdır merkeze bağlı Oba köyüne 13 Eylül 1919 tarihinde saldırarak savunmasız ve silahsız 90 kişiyi topluca katletmişlerdir. Yine Iğdır merkeze bağlı Hakmehmet köyüne 17 Eylül 1919 tarihinde saldıran Taşnak ve Hınçak Çeteleri 83 sivil vatandaşımızı insanlık dışı yöntemlerle soykırıma tabi tutmuşlardı. 1919 yılında Iğdır-Karakoyunlu ilçesi Koçkıran ( Dize ) köyüne saldıran Taşnak Ermemenileri köyde bulunan savunmasız ve silahsız çoğu kadın, çocuk yaşlı insanı cami avlusunda toplamışlar. İnsanları kesici aletlerle keserek yakmışlardır. Yüzlerce Türk insanı bu Taşnak Ermeni çetelerinin soykırımına uğramıştır.

   Iğdır 89 yıl Rus işgal ve zulümlünü görmüş, mensubu olduğu Revan Türk Hanlığı Ruslar tarafından ortadan kaldırılmıştır. 1917 Rus ihtilali ile Ruslar gitmiş 1917-1920 yılları arasında Iğdır Ermeni güçleri ve Taşnak çetelerinin en vahşi soykırımını yaşamıştır. Revan Hanlığı topraklarında yaşayan insanlar insanlık dışı soykırıma uğramış iki milyon Azerbaycan Türk’ü yerinden ve yurdundan Osmanlı, Azerbaycan ve Güney Azerbaycan’a giderek “Gaçgın” olmuştur. Iğdır’da bu üç yıl içinde bir çok vahşet ve soykırım yaşanmış, hayatta kalanlar Güney Azerbaycan ve Ağrı Dağına göç etmiştir. Iğdır insanı için bu büyük bir travmaya sebep olmuştur. Halk arasında “KAÇ HA KAÇ”  dediğimiz bu olay korkunç acıların yaşandığı dönemdir. Yüz yıllarda geçse o acılar asla unutulmaz. Iğdır 92 yıl düşman işgalinde kalmıştır. Çok büyük acılar ve büyük bir bedel ödemiştir. Bir asra yakın zamanda Türklüğünden ve benliğinden asla ve asla ödün vermemiştir. Kısa sürede teşkilatlanıp halk milisleri kurmuş, 1918 yılında ilk demokratik Iğdır Milli Cumhuriyetini kurmuştur. Başta Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere tüm şehitlerimizi rahmet ve saygı ile anıyorum. Ruhları şad mekanları cennet olsun.