İravan Türk Hanlığı

  İravan Türk Hanlığı Güney Kafkasya’da 1747 yılında Nadir Şah’ın ölümü ile kurulmuş bir Türk Hanlığıdır. Nadir Şahın öldürülmesiyle isyan ve siyasi belirsizlik sonucu Azerbaycan topraklarında 14 bağımsız Hanlık bu Hanlıklara bağlı küçük sultanlıklara meliklikler kuruldu.

    Revan Hanlığı, Safeviler Devleti'nin dâhilinde Çukursa'd (İrevan Beylerbeyliği) adlı arazide kurulmuştu. Çukurs'ad Beylerbeyliği Revan şehri ve çevresini, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin Şerur ve Sederek rayonlarını, Türkiye'nin Iğdır ilini ve aynı zamanda Beyazıt Kalesi'ni içine almaktaydı. Beylerbeyliği, Kaçar boylarının temsilcileri yönetiyordu. Hanlık 1747-1828 yılları arasında 81 yıl bağımsız oldu. Bu hanlık diğerlerine oranla kuvvetli bir stratejik bir duruma sahip olan Güney Kafkasya Türk hanlıklarından birisiydi.

   Çarlık Rusya’nın Kafkasya’ya yönelmesi 1813 Gülistan antlaşmasıyla bir çok Hanlığı işgal etti. Rus ilerleyişi durmadı 1828 Türkmençayı antlaşmadıyla İravan ve Nahçivan hanlıklarını işgal edip Azerbaycan’ı Kuzey ve Güney diye ikiye böldüler. Kuzey Ruslarda Güney Kaçar devleti ( İran)’da kaldı. Günümüzden 209 yıl önce Gülistan antlaşmadıyla Azerbaycan toprağına giren Ruslar Azerbaycan’ı ikiye bölüp Azerbaycan topraklarını 6 devlet tarafından pay ettiler.

   Çarlık Rusya diğer hanlıklara oranla Güney Azerbaycan’nın en güçlü ve stratejik bir konumu olan İravan Hanlığı üzerinde, tarihi ve siyasi emellerini uygulamaya koydular. Hazar denizinden sıcak deniz olan, Akdeniz’e karadan inmek, için İravan Hanlığı topraklarına, Osmanlı ve İran devletinden, Ermeni yerleşimciler getirdiler. Ruslar ileride kendilerine bağlı tampon ve uydu bir Ermenistan kurmak için, hazırlıklar yapmaya başladılar. Bölgede askeri bir yönetim birimi oluşturup Erivan vilayetini kurdular. Resmî dili Rusça yaptılar. “Tatar” dedikleri Azerbaycan Türklerini askere ve memuriyete almadılar.

    İravan Hanlığı Batı Azerbaycan’da kadim Türk toprağıdır. Bölge halkının % 80 hissesi Azerbaycan Türküdür. Bölgede bulunan 1.125 yerleşim yerinin 1.111’in de Azerbaycan Türkü yaşıyordu. Bütün coğrafi yer ve bölge adları Türkçe idi. İravan Hanlığı bölgesinde 320 cami ve mescit vardı. Binlerce cami, mescit, han, hamam, köprü, kervansaray, mezarlık v.s gibi kadim Türk eserleri vardı. İravan‘ in 4 mahallesi Gala, Seher, Demirbulak, Tepebaşı tamamen Türklerin meskun oldukları yerdi. Ermeniler Azerbaycan Türküne ait maddi, manevi ne kadar kültür abidesi, yer ve coğrafi ad var hepsini yakıp, yıkıp yok etti, coğrafi ad ve yer isimlerini Ermenice ile değiştirdi. 320 cami ve mescitten sadece İravan’daki Gök mescit ile Hacı İmamverdi mescitlerini,  Fars eseri kabul edip ibadet için İran’a verdiler.

    Ermenistan 1918 yılında 9000 km2 toprak üzerinde şartlı kuruldu. 1918-1920 yılında yönetim Taşnak, 1920-1991 yılları arasında da bölge Sovyet Birliği hakimiyetinde kaldı. Sovyetler’in dağılmasıyla Ermenistan 1991 yılında bağımsızlığını ilan etti. Batının sözde mazlum, mağdur olarak görüp, siyasi emelleri için birinci dünya savaşı sonunda, kadim Türk toprakları üzerinde kuruldu Ermenistan. 9000 km2 toprak üzerinde şartlı kurulan Ermenistan bu şarta uymadı.

      Rus’larında desteğiyle etnik temizliğe girişti. 1918, 1948-1953, 1988 yılları arasında kadim Türk yurdu olan İravan Hanlığı Batı Azerbaycan’da bir tane dahi Türk bırakmadı. Topraklarını 9000 km2’den 3 kat büyüterek 29.743 km2 çıkardı. Karabağ’da 4.440 km2 toprak Ruslarca özerklik tanınıp Ermenilere verildi. Zengezur koridoru Ermenilere verilerek Türk dünyasını bölüp bağrına hançer saplandı. Karabağ ve 7 Azerbaycan Reyonu Azerbaycan’ın % 20 toprağı Ermenilerce 30 yıl işgal edildi. Ermeniler bölgede soykırıma girişip binlerce Azerbaycan Türkünü şehit ettiler. Bir milyon Azerbaycan Türkü gaçgın oldu.

    Ermenistan 2020 yılında 44 günlük muharebe ile yenilip Karabağ’daki kadim Azerbaycan reyonları alındı. Ermenistan tarihin en büyük yenilgisini alıp askeri gücünü kayıp etti. Büyük kayıplar verdi. Peki yeterli mi değil. Dünyanın en yalancı en namert düşmanı ile uğraşıyoruz. Ermeniler ateşkes sonrası yapılan antlaşmaya uymadılar. Zengezur koridorunu açmadılar. Bizlerin Dağlık Karabağ yolunu kapatmamız lazım. Ermeni sınırındaki mayınlar temizlenmemeli. Türkiye- Ermenistan sınır kapısı, Ermeniler antlaşmaya uymadığı sürece açılmamalıdır. Bir millet iki devlet olan Türkiye- Azerbaycan dayanışmasına Nahçivan kapısının 3 ay süre ile kapatılması uymuyor. Bu kardeş kapısı derhal açılmalıdır.

    Bir avuç Ermeni, üstelik haksız oldukları halde, kendilerince doğru bildikleri ulusal davalarını, kendi milletlerine ve dünyaya anlatmayı başarmış, kendilerini mağdur olarak göstermişlerdi. Ermeni diasporası çok güzel ve sistemli çalışmaktadır. Üzülerek bir tarihçi olarak söylemek zorundayım, aynı şeyi, Türkiye  ve Azerbaycan için söyleyemeyiz. Bu haklı davamızı, 85 milyon Türkiye, 10 milyon Azerbaycan’a, 300 milyon Türk dünyasına, ve 7 milyar dünya insanına, çok iyi anlatmak, haklılığımızı ifade etmek zorundayız. Haklı olduğumuz konuda, en az Ermeni diasporası gibi çalışıp, kendi insanlarımız ve dünya insanına kendimizi iyi ifade etmeliyiz.

     Tüm şehitlerimizi rahmet ve minnetle anıp, gazilerimize sağlık ve sıhhat diliyorum. Kadim Türk yurdu olan, Batı Azerbaycan Türk Hanlığı, toprakları üzerinden kaçgın olarak Türkiye, Azerbaycan ve Güney Azerbaycan’da yaşayan 2,5 milyon İravan Hanlığı Azerbaycan Türkünün bir gün ata yurdumuza dönmesi, vatan toprağı Ermenistan semalarında, ay yıldızlı bayrağımızın dalgalanıp, ezanı Muhammed’in okunmasını, temenni ederim