Iğdır’da Eski Dilde Terimler

Değerli dostlar;
Bu yazımda eskiden toplumumuzda sıkça kullanılan bazı terimleri, bazı yakıştırmaları, bazı terimlerin yöresel karşılığını beraberce hatırlayalım istedim.

Sizlerin de bildiğiniz gibi, toplumumuzda takılan lakaplar, insanların dış görünüşüne bakılarak yapılan yakıştırmalar oldukça fazladır.

Öyle ki; bazı insanlarımızın ismini söyleyince kimse çıkaramıyor, lakabıyla söylenince tanınıyor.

(Burada meslekleriyle ilgili olanları kast etmiyorum)


Tabii ki bunları yazarken, kimseyi kırmak, üzmek, rencide etmek asla söz konusu değildir.

Hatalarım olursa affola…

Ve buna ek olarak;
Toplumumuzda kullanılan bazı sözleri de ( terimleri ) beraberce hatırlayalım istedim.

Örneğin;

Kısa boylu, tıknaz olana ;  dığır, xımel  ….

Çabuk sinirlenen, alınganlık gösteren ;  piştovlu, hekkeli …

İnat edene ; Kotanını yere salıp …

Hiç bir şey anlamayana ; Mal değneği

Çok konuşana; dil otu yeyip  

Boş ve gereksiz konuşana; İt  otu  bağa yarpağı …

Yalan konuşana; vırreyh …

İriyarı olana;  danaher, danga

Yeşil gözlü olana; Çığıt göz

Hastalıklı  olana; Azzarlı, zarıncı

Çok gezene; Çap çap …..

Çok kilolu olana; Abaran ayısı

Söz taşıyana; Aralığ atı, kor Fatı

Çok zayıf olana;  çıldırgeyiş, gurumuş

Kafası küçük olana; Teşi baş, cüce baş, xunu baş

Öksürüklü  olana ;xefeneyhli

Göbekli  olana ; garnel, garı yoğun


Enine boyuna iriyarı olana ;  gadana, danga

Çok zayıf ve uzun boylu olana ; Perdi garaltısı

Yüzü küçük olana; Güzgü gapağı

Kısa boylu olana;  xımel, zağar

Küçük olana; xırda

Hille yapana; cığaz

Hain, kıskanç olana ;  paxıl

Sessiz olana ; fağır ( aynı zamanda fakir, fukara anlamında da kullanılıyor)

İştahsız olana ; ağzı gırığ

Çenesi çıkık, yüzü çok zayıf olana; engi eğri

Boş konuşana ; nakgal

Pasif ,  çekingen, iki lafı bir araya
getiremeyene ; Ağızemmez ( Değişik anlamlarda da  kullanılabiliyor )

Anlamada zorlanan, geç anlayan; köra  fehim

Yavaş hareket edene; Ağırdan mirzayı oynuyur …

Yerinden kalkmayan( nazlanma) ; mumu xanım…
Hasta… vs numarası yapana; mekirbaz

Kıymet bilmeyene gereğinden fazla değer verildiğinde; itin başını xonçaya goyuplar….

Değer verilmeyene; Küfle tepenceyi

Kara kuru, zayıf olana ; Gurbağa camağı

Ahmak, düşünmeden hareket eden, saçma sapan konuşana ; Yel beyin,  sefeyh, hüşdürüngü…

Kötü düşünene ; Gelbi gara
(Gelbi gara kıskanç olan için de söyleniyor)

Eziyet edene; gözünde gavurga gavurur, gözünde gıl eyirir.

Böbürlenene; Ağzına gıllı davşan sığmır

Cimri olana; nırxız…

Ön dişi noksan olan; mırığ


Çirkin olana ;Aybecer, cin değişeyi, ilan köyneyi 

 Çabuk büyüyen,   her köşeden  çıkan çocuğa ; Alça  moçarı

Asık suratlı olana ; garagabax

Suratını asana; Muruzunu sallayıp

Aynı şeyi tekrarlayana ; vergiş eliyip

Çok gülene ; hırt hırt 

Çok söylenene;  mırt mırt   

Çelimsiz, zayıf olana ; Çekge

Çok ağlayana ;Ada beyguşu ….

Alıngan olana;  değmetüşer 

İyi huylu olana ;Melese eti yeyiler.

Ağırbaşlı olana; Mundar suya goy iç. .

Güzel olana ; Aya deyir, sen çığma,  men  çığım.

Cana yakın olana - Ganisdi, isdi gannı

Samimi olana;  mehebbetli

Ağır hareket eden, her şeyi ağırdan alana; süzmani

Kendinden emin yürüyene; diyh diyh  dingilliyir.

Sİnirli olana; Atının burnu yellenip

Çalışkan olana ;  goççağ

Söz dinleyene, uysal olana; üzü yola.

İftira edene ; böhdan değir.

Derli toplu olana ; selgeli

İyi kalpli olana ; Üreği yuxa

Mütevazi olana; Alçax  gönüllü

Değerli dostlar;
Yukarıda hatırlatmaya çalıştığım terimlerin bazılarını okurken gülümsediğinizi görür gibi oluyorum.
Öyle yada böyle hepimizin duyduğumuz, belki de zaman zaman kullandığımız terimlerdir.

Maalesef bunlardan bazıları kavga sırasında söylenerek karşısındaki insanın üzülmesine, yara almasına sebep olunur.
Bunlar hiç birimizin tasvip etmediği şeylerdir, fakat mahalle kavgalarında şahit olduğumuz da kesin.
Negatif anlamda yapılan yakıştırmalar kesinlikle yanlıştır.
Kimse kimseyi yargılamak, küçük görmek, dış görünüşüne bakıp alay konusu yapma hakkına sahip değildir.

Bakmakla görmek arasındaki fark burada kendini gösteriyor; önemli olan yürekle bakıp, sevgiyle değerlendirmektir.
 
Sağlık ve güzellik dileklerimle, sevgiler ve saygılar gönderiyorum.